“Weihnachts-Oratorium” van Heinrich Fidelis Müller (1837-1905)

Het „Weihnachtsoratorium“ is het verhaal van de geboorte van Christus. In dit programmaboekje vindt u de originele Duitse tekst van dit oratorium. De componist heeft teksten gebruikt uit de evangeliën van Lucas en Matteüs. Het daadwerkelijke verhaal wordt verteld d.m.v. recitatieven (dit houdt het midden tussen zingen en spreken), solo- en koorstukken. Andere stukken luisteren het verhaal op.

Hieronder vindt u de vertaling van de Bijbelteksten die de componist heeft gebruikt:

Deel II; lied nr. 2 + 3, naar Lucas 1: 26-28

In de zesde maand zond God de engel Gabriël naar de stad Nazaret in Galilea, naar een meisje dat was uitgehuwelijkt aan een man die Jozef heette, een afstammeling van David. Het meisje heette Maria. Gabriël ging haar huis binnen en zei: „Gegroet Maria, je bent begenadigd, de Heer is met je“.

Deel III; lied nr. 2 + 3, naar Lucas 2: 8-14

Niet ver daarvandaan brachten herders de nacht door in het veld, ze hielden de wacht bij hun kudde. Opeens stond er een engel van de Heer bij hen en werden ze omgeven door het stralende licht van de Heer, zodat ze hevig schrokken. De engel zei tegen hen: „Wees niet bang, want ik kom jullie goed nieuws brengen, dat het hele volk met grote vreugde zal vervullen: vandaag is in de stad van David voor jullie een redder geboren. Hij is de messias, de Heer. Dit zal voor jullie het teken zijn: jullie zullen een pasgeboren kind vinden dat in een doek gewikkeld in een voederbak ligt“. En plotseling voegde zich bij de engel een groot hemels leger dat God prees met de woorden: „Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor alle mensen die hij liefheeft“.

Deel V; lied nr. 2 „Da nun Jesus geboren war“, naar Matteüs 2: 1-12

Toen Jezus geboren was in Betlehem in Judea, tijdens de regering van Herodes, kwamen er magiërs uit het Oosten in Jeruzalem aan. Ze vroegen: „Waar is de pasgeboren koning van de Joden? Wij hebben namelijk zijn ster zien opgaan en zijn gekomen om hem eer te bewijzen“. Koning Herodes schrok hevig toen hij dit hoorde, en heel Jeruzalem met hem. Hij riep alle hogepriesters en schriftgeleerden van het volk samen om aan hen te vragen waar de messias geboren zou worden. „In Betlehem in Judea“, zeiden ze tegen hem, „want zo staat het geschreven bij de profeet: „En jij, Betlehem in het land van Juda, bent zeker niet de minste onder de leiders van Juda, want uit jou komt een leider voort die mijn volk Israël zal hoeden“. Daarop riep Herodes in het geheim de magiërs bij zich; hij wilde precies van hen weten wanneer de ster zichtbaar geworden was, en stuurde hen vervolgens naar Betlehem met de woorden: „Stel een nauwkeurig onderzoek in naar het kind. Stuur mij bericht zodra u het gevonden hebt, zodat ook ik erheen kan gaan om het eer te bewijzen“. Nadat ze geluisterd hadden naar wat de koning hun opdroeg, gingen ze op weg, en nu ging de ster die ze hadden zien opgaan voor hen uit, totdat hij stil bleef staan boven de plaats waar het kind was. Toen ze dat zagen, werden ze vervuld van diepe vreugde. Ze gingen het huis binnen en vonden het kind met Maria, zijn moeder. Ze wierpen zich neer om het eer te bewijzen. Daarna openden ze hun kistjes met kostbaarheden en boden het kind geschenken aan: goud en wierook en mirre. Nadat ze in een droom waren gewaarschuwd om niet naar Herodes terug te gaan, reisden ze via een andere route terug naar hun land.

“Weihnachts-Oratorium” van Heinrich Fidelis Müller

Sehnsucht nach dem Erlöser

präludium

koraal „O Heiland reiß die Himmel auf“

O Heiland, reiß die Himmel auf,
herab, herab vom Himmel lauf.
Reiß ab vom Himmel Tor und Tür,
reiß ab, wo Schloß und Riegel für.

O Gott, ein’ Tau vom Himmel gieß,
im Tau herab, o Heiland, fließ.
Ihr Wolken, brecht und regnet aus
den König über Jakobs Haus.

solo met koor „Rorate coeli“

Tauet ihr Himmel von oben, und ihr Wolken regnet den Gerechten, du Erde, tu dich auf und sprosse hervor den Heiland.
Ach komm, ach komm, Emmanuel, mach frei dein armes Israel!
Herr, sende das Lamm, den Beherrscher der Erde. Herr, sende das Lamm, den Beherrscher der Erde, daß wir auf Erden deine Wege kennen und unter den Völkern schauen dein Heil.
Ach komm, ach komm, Emmanuel, mach frei dein armes Israel!
O Morgenstern, du Glanz des ewigen Lichtes, leuchte uns, er leuchte uns, die wir sitzen im Schatten des Todes.
Ach komm, ach komm, Emmanuel, mach frei dein armes Israel!

solo met koor „Wo bleibst du Trost der ganzen Welt“

Wo bleibst du Trost der ganzen Welt,
darauf sie all ihr Hoffnung stellt!
O komm, ach komm vom höchsten Saal,
komm tröst uns hier im Jammertal.
O komm, ach komm!

II. Ave Maria

koraal „Es ist ein Ros’entsprungen“

Es ist ein Ros’entsprungen aus einder Wurzel zart,
wie uns die Alten sungen aus Jesse kam die Art;
und hat ein Blümlein bracht
mitten im kalten Winter wohl zu der halben Nacht.
Das Röslein, das ich meine, davon Jesaja sagt,
Ist Maria, die Reine, die uns das Blümlein bracht.
Aus Gottes ewgem Rat hat sie ein Kind geboren und blieb doch reine Magd.

recitatief „In jener Zeit war der Engel“

In jener Zeit ward der Engel Gabriel gesandt von Gott in eine Stadt, die Nazareth heißet zu einder Jungfrau, die verlobt war einem Manne namens Josef; und der Name der Jungfrau war Maria; und der Engel trat zu ihr hinein und sprach:

solo met koor „Gegrüßet seist du, Maria“

Gegrüßet seist du, Maria voll der Gnade, der Herr ist mit dir, du bist gebenedeit under den Frauen!
Gegrüßet seist du, Maria voll der Gnade, der Herr ist mit dir, du bist gebenedeit under den Frauen, und gebenedeit ist die Frucht deines Leibes Jesus. Heilige Maria, Mutter Gottes, bitte für uns Sünder, jetzt und in der Stunde unsres Todes. Amen.

III. Die Geburt

koraal „Stille Nacht“

Stille Nacht, heilige Nacht! Alles schläft, einsam wacht
nur das traute, heilige Paar. Holder Knab im lokkigen Haar:
schlafe in himmlischer Ruh, schlafe in himmlischer Ruh!

Stille Nacht, heilige Nacht! Gottes Sohn, o wie lacht
Lieb aus deinem göttlichen Mund, da uns schlägt die rettende Stund:
Jesus, in deiner Geburt, Jesus, in deiner Geburt!

Stille Nacht, heilige Nacht! Hirten erst kund gemacht;
Durch der Engel Halleluja tönt es laut bei ferne und nah:
Jesus, der Retter ist da, Jesus, der Retter ist da!

recitatief „Und es waren Hirten in dieser Gegend“

Und es waren Hirten in dieser Gegend auf dem Felde, die wacheten und hüteten bei Nacht ihre Herden; und siehe, der Engel des Herrn erschien ihnen, und die Herrlichkeit Gottes umleuchtete sie, und sie fürchteten sich sehr. Der Engel aber sprach:

„Fürchtet euch nicht, ich verkündige euch große Freude, die sein wird allem Volke, denn euch ist heute der Heiland geboren, welcher ist Christus, der Herr, in der Stadt Davids. Und dieses sei euch zum Zeichen: ihr werdet finden ein Kind in Windeln eingewikkelt und in der Krippe liegend.“

Und alsbald war bei dem Engel eine himmlische Heerschaar, die Gott lobsangen und sprachen:

koorgezang van engelen „Ehre sei Gott“

Ehre sei Gott, Ehre sei Gott, Ehre sei Gott in der Höhe (2x)
und Friede auf Erden den Menschen, die eines guten Willens sind.

IV. Die Hirten bei der Krippe

pastorale

koor (dames) „Laßt uns das Kindlein grüßen“

Laßt uns das Kindlein grüßen, ihm unser Herz aufschließen,
mit Andacht es erfreuen, von Herzen benedeien,
o Jesulein süß, o Jesulein süß!

Laßt uns dem Kindlein neigen, ihm Lieb und Dienst erzeigen,
laßt uns hoch jubilieren, und geistlich triumphieren,
o Jesulein süß, o Jesulein süß!

Laßt uns dem Kindlein singen, ihm unser Opfer bringen,
ihm alle Ehr beweisen, mit Loben und mit Preisen,
o Jesulein süß, o Jesulein süß!

recitatief en herderslied

Da die Engel von ihnen geschieden gen Himmel, sprachen die Hirten zu einander:
„Laßt uns nach Bethlehem eilen und sehn, und sehn, was da geschehen ist, was der Herr uns kund getan“.
„Laßt uns nach Bethlehem eilen, „Laßt uns nach Bethlehem eilen!

koraal „Sei wilkommen“

Sei wilkommen, Trost der Frommen, o du süßes Jesulein,
Trost und Leben willst uns geben, o du liebes Kindelein, o du liebes Kindelein!

Unsre Sonne, Licht und Wonne, o du süßes Jesulein,
Herzensfreude, Seelenweide, o du liebes Kindelein, o du liebes Kindelein!

Sei umfangen mit Verlangen, o du süßes Jesulein,
mit uns wohne, bei uns throne, o du liebes Kindelein, o du liebes Kindelein!

V. Die heiligen drei Könige

koraal „Zu Bethlehem geboren“

Zu Bethlehem geboren ist uns ein Kindelein,
das hab ich aus erkoren, sein eigen will ich sein,
eja, eja, sein eigen will ich sein!

In seine Lieb versenken will ich mich ganz hinab,
mein Herz will ich ihm schenken und alles, was ich hab;
eja, eja, und alles, was ich hab!

O Kindelein von Herzen will ich dich lieben sehr,
in Freuden und in Schmerzen je länger mehr und mehr;
eja, eja, je länger mehr und mehr!

2) recitatief met koor „Da nun Jesus geboren war“

Da nun Jesus geboren war zu Bethlehem, im Lande Juda, da kamen Weise aus Morgenlande gen Jerusalem und sprachen:
Wo ist der neugeborene König der Juden, denn wir haben seinen Stern im Morgenlande gesehen und sind gekommen, ihn anzubeten.

Da das der König Herodes hörete, erschrak er und ganz Jerusalem mit ihm. Under versammelte die Hohenpriester und befragte sie, wo Christus solle geboren werden. Und sie sagten: Zu Bethlehem, denn also steht geschrieben:

Du, o Bethlehem im Lande Juda, bist nicht die kleinste under den Häuptern Judas, denn aus dir soll kommen der Fürst, der regieren wird mein Volk Israel.

solo met koor „Gegrüßet seist du, Himmelskind“

Gegrüßet seist du, Himmelskind,
gegrüßet seist du mir!
em>die Engel deine Boten sind.
gegrüßet seist du mir!
Drum kommen wir, kommen wir, drum kommen wir froh zu dir, froh zu dir und preisen dich und danken dir, und preisen dich und danken dir! Und preisen dich und danken dir!

Wie schön bist du, o Kind, wie schön,
gegrüßet seist du mir!
dir scholl das Lied aus Himmelshöhn,
gegrüßet seist du mir!
Drum kommen wir, kommen wir, drum kommen wir froh zu dir, froh zu dir und preisen dich und danken dir, und preisen dich und danken dir! Und preisen dich und danken dir!

VI. Weihnachtsjubel

koraal „Dank sagen wir alle“

Dank, Dank, Dank sagen wir alle mit Schalle
dem Herrn, unserm Gott, der durch seine Geburt uns erlöset hat
aus der teuflischen Macht und Gewalt,
drum sollen wir mit allen Engeln fröhlich singen: Ihm sei Preis in der Höhe!

aria „Sehet, welche Liebe“

Sehet, welche Liebe hat uns der Vater geschenket, sehet, welche Liebe hat uns der Vater geschenket, daß wir Gottes Kinder heißen und es sind!
Sehet, welche Liebe hat uns der Vater geschenket, daß wir Gottes Kinder heißen und es sind, seht, welche Liebe, seht, welche Liebe, sehet, welche Liebe hat uns der Vater geschenket, daß wir Gottes Kinder heißen und es sind, seht welche Liebe, seht, welche Liebe!

soli en koor: Menschen, die ihr war’t verloren

Menschen, die ihr wart verloren, lebet auf, erfreuet euch! Heut ist Gottes Sohn geboren, heut ward er den Menschen gleich.
Laßt uns vor ihm niederfallen, ihm soll Preis und Dank erschallen: Ehre sei Gott in der Höhe!

Menschen liebt, o liebt ihn wieder und vergeßt der Liebe nie! Singt mit Andacht Dankeslieder, und vertraut, er höret sie!
Laßt uns vor ihm niederfallen, ihm soll Preis und Dank erschallen: Ehre sei Gott in der Höhe!
Ehre sei Gott, Ehre sei Gott, Ehre sei Gott in der Höhe!
Ehre sei Gott!

PAUZE

A maiden most gentle –French traditional melody arranged by Andrew Carter

A maiden most gentle and tender we sing
Of Mary the mother of Jesus our King
Ave, Ave, Ave Maria.

How blest is the birth of her heavenly child
Who came to redeem us in Mary so mild
Ave, Ave, Ave Maria.

The archangel Gabriel foretold by his call
The Lord of creation and Saviour of all
Ave, Ave, Ave Maria.

Three kings came to worship with gifts rich and rare
And marveled in awe at the babe in her care
Ave, Ave, Ave Maria.

Rejoice and be glad at this Christmas we pray
Sing praise to the Savior sing end-less Ave.
Ave, Ave, Ave Maria.
Ave, Ave, Ave, Ave Maria.

Wij mogen zingen van de maagd Maria,
moeder van Jezus onze Heer, die ons kwam verlossen.
De aartsengel Gabriel had Jezus’ geboorte voorspeld.
Drie koningen kwamen hun eerbied betonen en
verwonderden zich over dit Kind.
Ave Maria.
Verheug u en wees blij over dit Kind.
Zing de lof van de Verlosser.
Zing zonder einde Ave!

As with gladness men of old –Abridged from a chorale, Treuer Heiland, by C. Kocher, arranged by David Wilcocks

As with gladness men of old
Did the guiding star behold
As with joy they hailed its light
Leading onward, beaming bright
So most gracious God may we
Evermore be led to Thee

As with joyful steps they sped
To that lowly manger bed
There to bend the knee before
Him whom heaven and earth adore
So may we with willing feet
Ever seek Thy mercy seat

As they offered gifts most rare
At that manger rude and bare
So may we with holy joy
Pure and free from sin’s alloy
All our costliest treasures bring
Christ to Thee, our heavenly King

Holy Jesus every day
Keep us in the narrow way
And when earthly things are past
Bring our ransomed souls at last
Where they need no star to guide
Where no clouds Thy glory hide

Zoals ooit drie mannen met blijdschap de ster zagen;
zo ook mogen wij, naar U geleid worden.
Zoals zij zich naar de kribbe spoedden,
zo ook mogen wij U zoeken.
Zoals zij zeldzame geschenken aanboden,
zo mogen wij onze kostbare gaven bij U brengen.
Jezus houd ons vast
daar waar geen wolken Uw glorie verhullen.
U bent het Licht, de vreugde,
mogen wij halleluja zingen tot eer van onze Koning.

Nativity carol –Words and music by John Rutter

Born in a stable so bare, Born so long ago
Born ‘neath light of star, He who loved us so
Far away, silent he lay, Born today, your homage pay
For Christ is born for aye, Born on Christmas Day.
Cradled by mother so fair, Tender her lullaby
Over her son so dear, Angel hosts fill the sky
Far away, silent he lay, Born today, your homage pay
For Christ is born for aye, Born on Christmas Day.
Wise men from distant far land, Shepherds from starry hills
Worship this babe so rare, Hearts with his warmth he fills
Far away, silent he lay Born today, your homage pay
For Christ is born for aye, Born on Christmas Day.
Love in that stable was born, Into our hearts to flow
Innocent dreaming babe, Make me thy love to know
Far away, silent he lay, Born today, your homage pay
For Christ is born for aye, Born on Christmas Day.

In een eenvoudige stal werd Hij geboren, een kind dat stil
in de kribbe lag en harten verwarmde met zijn liefde.
Herders uit de heuvels rondom en wijze mannen van ver aanbaden
Hem. En terwijl zijn moeder een slaapliedje zong, vulde de hemel zich
met engelen. In die stal werd de liefde geboren. Leer mij die liefde kennen.

Infant holy, infant lowly –Polish carol, arranged by David Wilcocks

Infant holy, Infant lowly,
For His bed a cattle stall;
Oxen lowing, Little knowing
Christ the Babe is Lord of all.
Swift are winging, Angels singing,
Nowells ringing, Tidings bringing,
Christ the Babe is Lord of all.

Flocks were sleeping, Shepherds keeping
Vigil till the morning new,;
Saw the glory, Heard the story,
Tidings of a Gospel true.
Thus rejoicing, Free from sorrow,
Praises voicing, Greet the morrow,
Christ the Babe was born for you!

Heilig kind in eenvoud;
de Heer van alles wordt als een kind
voor ons geboren in een stal.

O little town of Bethlehem – English traditional melody by R. Vaughan Williams and Thomas Armstrong

O little town of Bethlehem,
How still we see thee lie!
Above thy deep and dreamless sleep
The silent stars go by;
Yet in the dark street shineth
The everlasting Light;
The hopes and fears of all the years
Are met in thee tonight.

O morning stars, together
Proclaim the holy birth

And praises sing to God, the King,
And peace to men on earth.
For Christ is born of Mary,
And gathered all above,
While mortals sleep, the angels keep
Their watch of wondering love.
How silently, how silently,
The wondrous Gift is given!
So God imparts to human hearts
The blessings of His heaven.
No ear may hear His coming,
But in this world of sin,
Where meek souls will receive Him still,
The dear Christ enters in.

O holy Child of Bethlehem,
Descend to us, we pray;
Cast out our sin and enter in,
Be born in us today.
We hear the Christmas angels
The great glad tidings tell:
Oh, come to us, abide with us,
Our Lord Immanuel!

O stad Bethlehem, de hemel is plotseling vol sterrenAbove thy deep and dreamless sleep the silent stars go b,
Yet in thy dark streets shineth the everlasting Light;en in uw donkere straten schijnt het eeuwige licht;
Onze The hopes and fears of all the years are met in thee tonight.hoop en vrees is geopenbaard.

In de donkere nacht is het heilige Kind geboren.
De sterren verkondigen de geboorte van Christus.
We horen de engelen de blijde boodschap vertellen.
Kom naar ons, blijf bij ons, Heer Emanuel!

For Christ is born of Mary, and gathered all above, Kings of Orient – J.H. Hopkins, arranged by David Willcocks

We three kings of orient are, Bearing gifts we traverse afar
Field and fountain, Moor and mountain,
Following yonder star.

O star of wonder, star of night, Star with royal beauty bright.
Westward leading, still proceeding, Guide us to thy perfect light.
( Melchior)
Born a King on Bethlehem plain, Gold I bring to crown Him again
King for ever, ceasing never Over us all to reign.

(Caspar)

Frankincense to offer have I, Incense owns a Deity nigh
Prayer and praising, all men raising,
Worship Him, God most high.
(Balthazar)
Myrrh is mine, Its bitter perfume breathes
Breathes a life of gathering gloom.
Sorrowing, sighing, bleeding, dying,

Sealed in the stone cold tomb.

Glorious now behold Him arise, King and God and Sacrifice!
Heav’n sings Al-le-lu-ia, al-le-lu-ia, to earth replies.

Wij, drie koningen, komen van ver,
volgen met geschenken de ster.
O, ster, die schittert in de nacht. Koninklijke sterrenpracht,
blijf ons leiden. Breng ons bij dit kind, waarop de wereld wacht.
Volg de ster allen te saam, kniel eerbiedig in Gods naam.
Goud, wierook en mirre breng ik Hem.
Het Kind der hemelen brengt verwondering.

While shepherds watched their flocks – words by Nahum Tate, arranged by David Willcocks

While shepherds watched their flocks by night,
All seated on the ground,
The angel of the Lord came down,
And glory shone around.

“Fear not,” said he, for mighty dread
Had seized their troubled minds;
“Glad tidings of great joy I bring
To you and all mankind.

“To you, in David’s town, this day,
Is born of David’s line
A Savior, who is Christ the Lord;
And this shall be the sign:

The heavenly Babe you there shall find
To human view displayed,
All meanly wrapped in swathing bands,
And in a manger laid.”

Thus spake the seraph and forthwith
Appeared a shining throng
Of angels, praising God, and thus
Addressed their joyful song:

“All glory be to God on high,
And to the earth be peace;
Good will henceforth from Heaven to men
begin and never cease.”

Terwijl de herders hun kudden bewaakten,
verscheen de engel des Heren en zei:
Vrees niet, ik breng u groot nieuws.
U is heden de Heiland geboren, Gods Zoon.
U zult Hem vinden in een stal, liggend in een kribbe.
En plotseling voegde zich bij de engel een groot
hemels leger dat God prees met de woorden:
Eer aan God in de hoogste hemel
en vrede op aarde voor alle mensen die Hij liefheeft.

Christ is the morning star – words en music by John Rutter

Christ is the morning star,
The light of God that shines from afar;
The Son of God in human form revealed,
The wound of Adam’s sin for ever healed.

For God, who formed mankind of clay
Will bring forth our salvation that day
When he, who made all things since time began,
Will send his Son. to live on earth as man

And when he comes, a child on earth,
The sun and stars will shine at his birth,
To light a world that long in darkness lay:
The light of God, the gift of Christmas Day.

And when he comes again as King,
Then heaven and all creations shall sing;
With saints in glory seated round his throne
We will see his face, and know as we are known.

Christus is de morgen ster.
Het licht van God, dat schijnt van ver.
Gods Zoon verscheen als mensenkind
om de wond van Adams zonden te helen.
Want God, die de mens vormde uit aarde,
zal ons zaligheid brengen.
Want Hij, die alles heeft geschapen
zendt zijn Zoon naar deze aarde.
En als Jezus, als kind op aarde komt
zullen de zon en de sterren Hem omringen.
Om licht te brengen op de donkere aarde.
Het licht van God, het feest van Kerst.
En als Hij eens als Koning terug zal komen
zullen hemel en aarde en al haar bewoners zingen.
De Heiligen zullen zijn troon omringen
en wij mogen Hem zien en onze naam zal Hem bekend zijn.

Unto us is born a Son, words and melody from Piae Cantiones – arranged by David Willcocks

Unto us is born a son, King of quires supernal:
See on earth his life begun, Of lords the Lord eternal.

Christ, from heav’n descending low, Comes on earth a stranger;
Ox and ass their Owner know, Be cradled in a manger.

This did Herod sore affray, And grievously bewilder,
So he gave the word to slay, And slew the little childer.

Of his love and mercy mild This the Christmas story:
And O that Mary’s gentle Child Might lead us up to glory!

O and A and A and O, Cum cantibus in choro,
Let our merry organ go, Benedicamus Domino.

Ons is een zoon geboren,
Koning van hemelse koren:
zie, Zijn leven begon op aarde,
van alle heersers de eeuwige Heer,
Christus, vanuit de hemel neerdalend
wordt op aarde een vreemdeling
os en ezel kennen hun eigenaar,
Hij wordt gewiegd in een voerbak,
Dit deed Herodes schrikken,
en bracht hem tot gruwelijke daden.
Over Zijn liefde en barmhartige genade
gaat dit Kerstverhaal;
dat Maria’s lieve kind
ons mag leiden naar glorie!